ESTÜ'de doğruluğu kanıtlanmış bilgileri sunan coğrafi yapay zeka sistemi geliştirildi

Avrupa Birliği (AB) desteğiyle Eskişehir Teknik Üniversitesi (ESTÜ) koordinasyonunda yürütülen proje kapsamında geliştirilen coğrafi yapay zeka (GeoAl), farklı kaynaklardan gelen verileri matematiksel bir süzgeçten geçirerek, karar vericilere sadece doğruluğu kanıtlanmış bilgiyi sunuyor.

ESTÜ Yer ve Uzay Bilimleri Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper Çabuk ve Yazılım Geliştirici Volkan Türkbay liderliğinde, "Afetlere Dayanıklı ve Sürdürülebilir Şehirler için Ekolojik Planlama ve Tasarım Öğrenim Ağı ve Uyarlanabilir Akıllı Eğitim Modülünün Geliştirilmesi (Development of Ecological Planning and Design Learning Network and an Adaptive Smart Training Module for Disaster-Resilient and Sustainable Cities (EPD-Net) projesi" çerçevesinde çalışma yürütüldü.

11 ülkeden 30 ortağın katkısıyla uygulanan EPD-Net projesi kapsamında yapay zeka dünyasının en büyük sorunu olan yanlış bilgi üretme problemini çözen yeni nesil bir coğrafi yapay zeka teknolojisi geliştirildi.

Proje Koordinatörü Prof. Dr. Alper Çabuk ve Yazılım Geliştirici Volkan Türkbay tarafından geliştirilen "Doğa Temelli Zeka (Nature Base Intelligence)" sistemi, yapay zekanın yanlış bilgi üretme (halüsinasyon) sorununu ortadan kaldırıyor.

Eldeki verilerden yola çıkarak tahmin yürüten geleneksel yapay zeka modellerine göre geliştirilen bu yeni sistem, kontrol teorisi ve çoklu kaynak konsensüsü prensiplerine dayanıyor.

Sistem, bir bilgiyi sunmadan önce NASA, Dünya Bankası (World Bank), OpenMeteo ve Wikidata gibi yüzlerce farklı coğrafi bilgi ve istatistik veri tabanlarından anlık olarak veri alıyor, farklı kaynaklardan alınan verinin çapraz doğrulamasını yaparak, ihtiyaç duyulan veriyi mekansal analizde kullanıyor.

- Hata lüksü olmayan sektörler için geliştirildi

EPD-Net Projesi kapsamında hayat bulan bu yerli coğrafi yapay zeka çözümü, özellikle hata yapma lüksü olmayan stratejik alanlar için tasarlandı.

Afet yönetiminde deprem, sel veya yangın anında sahadan gelen çelişkili bilgileri ayıklayarak doğru lojistik kararların alınmasını sağlayan coğrafi yapay zeka, finans ve ekonomi alanında ise ekonomik verileri spekülasyonlardan arındırıp gerçek saha verileriyle (uydu görüntüleri, üretim verileri) harmanlayarak yatırımcılara net bir tablo ortaya çıkarıyor.

Coğrafi yapay zeka ayrıca iklim değişikliğinde çevresel verileri anlık takip ederek, karbon salınımı ve sıcaklık değişimleri konusunda en doğru raporlamayı sunuyor.

EPD-Net desteğiyle geliştirilen coğrafi yapay zeka motorunun, ilerleyen dönemde küresel afet yönetim sistemlerine entegre edilmesi hedefleniyor.

- "Sadece bugünü değil geçmiş trendlere bakarak geleceği de öngörebiliyoruz"

Prof. Dr. Alper Çabuk, yaptığı yazılı açıklamada, mevcut yapay zeka modellerinin bazen kulağa hoş gelen ama gerçek dışı cevaplar verebildiğini bildirdi.

Geliştirilen coğrafi yapay zeka sisteminin "Dijital Müfettiş" gibi çalıştığını belirten Çabuk, "Farklı kaynaklardan gelen verileri matematiksel bir süzgeçten geçiriyor ve karar vericilere sadece yüzde 100 güvenilir, kanıtlanmış bilgiyi sunuyor." ifadelerini kullandı.

Sistemin teknik altyapısını geliştiren Yazılım Geliştirici Volkan Türkbay ise söz konusu sistemde Nöro Sembolik Yapay Zeka (Neuro-Symbolic AI) yaklaşımını benimsediklerini kaydetti.

Sistemin, kullanıcının karmaşık sorularını anlayabilme özelliğinin bulunduğunu ifade eden Türkbay, şunları kaydetti:

"Örneğin, 'Nüfusu artan ama hava kalitesi düşen bölgeler nereler?' diye sorulduğu zaman, bu soruyu anlık olarak coğrafi koordinatlara döküyor. Uydudan aldığı verilerle milisaniyeler içinde çapraz doğrulama yapıyor. Ayrıca geliştirdiğimiz tahmin motoru sayesinde sadece bugünü değil geçmiş trendlere bakarak geleceği de öngörebiliyoruz."