Arama
İslâm’ın Doğu Afrika’daki siyasi ve kültürel bilâdı: Harar
Harar, Doğu Afrika'da kurulmuş eski bir İslâm devleti olmasının yanı sıra bin yıllık geçmişiyle, İslam'ın Doğu Afrika'da siyasi ve kültürel bilâdını (şehir) yaptı. 10 yıl kadar Osmanlı Devleti'nin hâkimiyetinde kalmasına rağmen Osmanlı şehir mimarisinin esintilerinin görüldüğü şehirde, İslami gelenek de hâlâ devam ettiriliyor.
Etiyopya'nın on iki eyaletinden en büyüğü ve etnik kökene dayalı dört özerk bölgesinden biri olan Harar'ın (Hararge) yüzölçümü 272.636 km2, nüfusu 7.000.000'dur (1996); başlıca şehirlerini Diredava, Harar, Jijiga ve Ginir teşkil eder. Cibuti'den Adisababa'ya giden demiryolu buradan geçer. Bölge kuzeye ve batıya doğru dağlıktır; güneydoğuda muz, mandalina, kayısı gibi meyveler, mısır, kahve ve boyacılıkta kullanılan vars ile uyuşturucu usâreli katın yetiştirildiği bereketli bir ova yer alır. 63.000 nüfuslu Harar şehri başkent Adisababa'nın 340 km. doğusunda, Çerçer dağlarının üzerinde ve deniz seviyesinden 1800 m. yükseklikte kurulmuştur.
KUTSAL ŞEHİR OLMASININ NEDENİ
İslam'ın doğuşundan bugüne Müslümanların yaşadığı Harar, 13. yüzyılda Şeyh Ebadir'in 43 yol arkadaşıyla beraber Hicaz'dan Harar'a hicret etmesiyle İslami kimliğini pekiştirmiş bir şehir. Harar'ın kutsal bir şehir olmasının ise birden çok nedeni var. Hz. Peygamberin (sav) kızı Rukiye'nin ve sahabilerin Habeşistan'a yapılan ilk hicret sırasında burada belli süre ikamet etmeleri, Bilal-ı Habeşi'nin aslen Hararlı olduğu iddiaları, İslamiyet'in bu bölgelerden Doğu Afrika'nın iç kesimlerine yayılması (kılıç zoru ile değil, İslami okullar vesilesi ile Harar'da eğitim gören öğrencilerin diğer bölgelere gitmesi neticesinde) ve nihayetinde de pek çok evliya ve ulemaya ev sahipliği yapması gibi nedenler şehrin kutsiyetini arttırıyor.
ETİYOPYA'NIN SURLARLA ÇEVRİLİ TEK ŞEHRİ HARAR
Müslüman bir emirlik olarak 10'uncu yüzyılda kurularak ardından Adel Sultanlığı'nın başkenti olan Harar'da iki yüz bin insan yaşıyor. 130 yıl önceye kadar Hristiyanların girişine izin verilmeyen şehirde nüfusun yüzde 20'sini Hristiyanlar oluşturuyor. Şehir, asırlarca önemli bir ticaret merkezi olmuş, Etiyopya'nın iç kesimleriyle Kızıldeniz ve Hicaz arasında bir köprü vazifesi görmüş. Kahve, ipek, esans ve baharat buradan taşınmış Afrika içlerine. Farklı inançlardan insanlar ticaret için gelip gitmiş buraya. Bugünse ana geçiş güzergâhı olma özelliğini kaybettiğinden ticaret eskisi kadar güçlü değil. En önemli gelir kaynağı, tarım ve hayvancılık. (gencdergisi-Etiyopya`da Surlarla Çevrili Şehir: Harar)
Şehri korumak maksadıyla 1550'de Amir Nur tarafından inşa edilen surlarda, İslam'ın 5 şartını temsilen 5 kapı bulunuyor. Harar surları içerisine Allah'ın 99 ismini temsilen 99 mescid inşa edilmiş. Bugün ise 82 mescidden ezan sesleri yükseliyor. 19'uncu yüzyıla kadar Arap alfabesinin kullanıldığı Harar'da geleneksel Etiyopya alfabesi kullanılıyor. Sur içerisinde konuşulan Harar dili, bir diğer yerel dil olan Oromo dili ve Arapça'nın senteziyle oluşmuş. "Patlıcan, çay, kibrit, bamya, ana, hıyar, muz" kelimelerini Türkçe anlamları ve telaffuzlarıyla Harar sokaklarında duymak mümkün.
MÜSLÜMANLIK EĞİTİM VE ÖĞRETİM ÇALIŞMALARI İLE YAYILDI
İslam birçok Afrika ülkesine tüccarlar ve sufiler sayesinde girdi. Harar'da ise İslam'ın yayılması ne tüccarlar vesilesiyle ne de mistik şeyhler vasıtasıyla gerçekleşti. İslam müsteşriklerin yaptığı gibi kılıçla da yayılmadı. Harar ve çevresine Müslümanlık barış ve huzur ortamı içinde eğitim ve öğretim çalışmaları ile yayıldı. Bölgedeki Sâmî ve Kûşî dilleri konuşan insanlar kısa zamanda Müslümanlığı benimsediler. 13'üncü yüzyıla ait Arapça kitâbelerden bu bölgede gelişmiş bir İslâm medeniyeti olduğu anlaşılmaktadır; burada kurulan ilk müslüman devlet Evfât Emirliği'dir.