Taşa kazınan tarih: Kitabeler

🔹 Osmanlı Devleti'nde baki kalıp gelecek nesillere aktarılması hedeflenen dini, sivil ve askeri binalar, taş ile inşa edilirdi. Taşın belli aralıklarla bakım görmesiyle uzun yıllar dirayetini koruması daha olağandı. 🔹 Özel yapıların dışındaki kişisel mülk, konut, konak gibi yapıların inşasında ise ahşap, kerpiç ve kagir gibi taşa nispetle daha kısa süre ayakta kalabilen malzemelere başvurulurdu. 🔸 Yeryüzünü kaplayan afet: Betonarme 🔹 Yeryüzünde asil imparatorluğun taşıdığı manayı yüzyıllar boyu, gelecek nesillere aktarmaya devam edecek yapılar elbette Osmanlı için de ayrıca hususi bir özelliğe sahipti. 🔹 Sadece asrını değil geleceğin idealini hedefleyen bu devlet için, bıraktığı eserlerde bir açıklama ve dua niyetinde kitabelere yer vermek mutad bir geleneğe dönüştü. 🔸 İslam mimarisinin kıblesi: Kabe 🔹 Kitabeler binaların kimi zaman iç ve kimi zaman dış duvarlarında, yer yer taç kapıların üzerinde mermer, taş, ahşap, çini, maden gibi maddeler üzerine oymak veya kabartmak suretiyle işlenmiş yazılardı. 🔹 Bu eserler medeniyet ve sanat tarihine ışık tutmanın yanı sıra, dil ve tarihin nüanslarını elde edebilmek noktasında önemli belgelerdi. 🔸 İslam mimarisinin çekirdek kavramı: Mekan 🔹 Güzide eserlerin bünyesinde tarihi özetleyen miraslar olarak kitabeler, Osmanlı'nın nezaketini, üslubunu, düşünce ve tasavvurunu nesillere aktarmada önemli bir adım taşıydı. 🔹 Eserin ne zaman yapıldığı, kim tarafından inşa edildiği, yapılmaktaki niyetin ne olduğu Osmanlı kitabelerine yansıyan unsurlardan sadece birkaçıdır. 🔸 Dünyadaki ilk gıda standardı: Kanunname-i İhtisab-ı Bursa 🔹 Osmanlı sultanlarının ilkinden sonuna kadar değişmeyen ortak fazilet olarak ihtiram, sanatperverlik, saygı ve nezaket; dönemlerinde inşa ettirdikleri eserlerin kitabelerinde bedahetle tezahür etti. 🔹 Osmanlı kitabelerinde 18. yüzyıldan bu yana alışılagelmiş tertip, kitabenin üst ortasına dönemin padişahının tuğrasının yerleştirilmesiydi. 🔸 Ölüleriyle yaşayan medeniyet: Osmanlı 🔹 Peygamber Efendimizin (SAV) bizzat eliyle inşa ettiği bilinen Kuba Mescidi'ne gelince kitabenin üzerine Peygamber'in (SAV) tuğrasını yerleştirmek gerekiyordu. 🔹 Peygamber'e (SAV) hürmet, dönemin Osmanlı padişahının tuğrasının kitabenin altına yerleştirilmesini iktiza etti. 🔸 Müslümanların kurduğu kadim şehir: Basra 🔹 Farklı çeşitleri bulunan kitabelerde eserin kimin tarafından ne zaman yapıldığını bildiren türler 'tarih kitabesi', tamiri hakkında bilgi verenler 'tamir kitabesi' olarak adlandırılıyordu. 🔹 Mezar, menzil ve mesafe taşlarına işlenmiş yazılar da kitabe türünün önemli örneklerini teşkil eden eserlerdi. 🔸 Tarihin en büyük camisi Samerra 🔹 Esasında Osmanlı'nın çok evvelinde de tarihi birer simge olarak kullanılan kitabeler, Osmanlı döneminde repertuara edebi metinlerin de dahil edilmesiyle adeta yeni bir edebiyat ortamını da beraberinde getirdi. 🔹 Çeşitli yazı türleri ile üretilen pek çok kitabe aslında, hat alanındaki gelişmiş eğitimin de bir göstergesiydi. 🔸 Medeniyet membaı şehir: Herat 🔹 İlmi yekûnun biriktiği kaynaklar sadece kitaplar, ilim adamları, yapılar ve kütüphaneler değildi. Ecdadın gelecek nesillere bilgiyi ve sırrı aktarırken kullandığı araçlardan birisi de kitabelerdi. 🔹 Kitabeler bu yönüyle ele alındığında adeta tarihin sokaklarında dolaşırken size, geçmişten gelen kültürün kadim bilgilerini hatırlatan canlı muallim vazifesindeydiler. 🔸 Kubâ Mescidi kitâbesi 🔹 Kitabelerin bu denli ehemmiyetle ve hassasiyetle oluşmuş olması, Osmanlı toplumunda ilmin ve sanatın neredeyse her meslek dalına yansıdığının bir kanıtıdır. 🔹 Özellikle son yıllarda çeşitli kurslar vasıtasıyla günümüzde ilmin ve tarihin taşıyıcılığını üstlenen kitabeleri okumak oldukça kolaylaştı. Merak edenlerin yoğun ilgisiyle kitabelerde saklı tarih gün yüzüne çıkmaya başladı. 🔸 Osmanlıca öğrenmenizi kolaylaştıracak kitaplar