Türk lehçelerinde sonbahar

ESKİ TÜRKÇE Sonbahar - Küz 🔹 Eski Türkçe, günümüzde başta Türkiye Türkçesi olmak üzere pek çok lehçenin temelini oluşturmaktadır. Bu minvalde ilk Türkçeyi teşkil eden dönemde mevsim isimleri; yay, yaz, küz ve kış şeklindedir. 🔹 Küz kelimesi, Türkiye Türkçesinde de kullanıldığı anlamıyla 'güz, yani sonbahar' demektir. Küz kelimesi, Eski Türkçe eserlerde yer almaktadır. ↪ /g/ Türk lehçelerinde 'afet, felaket' AZERBAYCAN TÜRKÇESİ Sonbahar - Payız 🔹 Oğuz grubunun en önemli temsilcilerinden Azerbaycan Türkçesi, Eski Türkçeye dair birçok kelimeyi bünyesinde barındırmaktadır. 🔹 Fakat mevsimler hususunda birtakım farklılıklar bulunur. Bunlardan biri de güz sözcüğüdür. Azerbaycan Türkçesinde bu kelimeyi payız ifadesi karşılamaktadır. ➡ Qeyd edək ki, bu tədris ilində şagirdlər üçün payız tətili ilə yanaşı, 5 gün qış tətili. ➡ Bu eğitim-öğretim yılında öğrencilerin sonbahar tatiline ek olarak 5 günlük kış tatilinin de olduğunu belirtelim. Ortak değerlerimiz 'vatan' TÜRKMEN TÜRKÇESİ Sonbahar - Güyz 🔹 Oğuz grubundan olan bir diğer lehçe ise Türkmen Türkçesidir. Bu lehçede Eski Türkçe unsurlar gözlemlenmektedir. Örneğin mevsimlerden biri olan güz, sonbahar sözcüğünü bu lehçede güyz kelimesi karşılar. ➡ Oğlan beyle diygeç, enesinin gözünin yaşı buldur-buldur akdi. Boyı uzan Buria hahn yüzün tutdı, güyz alması kibi al yanağın yırtdı, garga kimi gara saçın yoldı, 'oğuİ-oğul!' diyip zarmladı. ➡ Oğlan böyle deyince annesinin gözünün yaşı buldur-buldur aktı. Boyu uzun Burla Hatun yüzünü tuttu, güz elması gibi yanağını yırttı, kargı gibi kara saçını yoldu, 'oğul, oğul' deyip feryat figan etti, ağladı. Ortak değerlerimiz 'baba' GAGAVUZ TÜRKÇESİ Sonbahar - Güz 🔹 Oğuz yani güneybatı grubunun en az duyulan lehçesi olan Gagavuz Türkçesi hem Türkiye Türkçesi ile hem de Eski Türkçe ile ortak pek çok kelimeyi bünyesinde bulundurmaktadır. 🔹 Buna örnek olarak sonbahar sözcüğünü karşılayan güz kelimesini örnek gösterebiliriz. ➡ Boboçları güzün sayarlar. ➡ Tavukları güzün sayarlar. (Gagavuz Türkçesi atasözü) Türk lehçelerinde selamlaşma - I UYGUR TÜRKÇESİ Sonbahar - Küz 🔹 Güneydoğu Türk lehçelerinden biri Uygur Türkçesidir. Bu lehçe, diğer gruplardaki ortak kelime özelliklerini taşımaktadır. 🔹 Örneğin sonbahar veya güz sözcüğünü bu lehçede küz kelimesi karşılamaktadır. ↪ Uygur Türkçesinde /g/ ➡ Urumqi küz yamğuringi köp yoğdi. ➡ Urumçi'ye küz yağmuru çok yağdı. Türk lehçelerinde 'Ramazan' ÖZBEK TÜRKÇESİ Sonbahar - Kuz 🔹 Özbek Türkçesi bulunduğu gruptan ve genel Türk lehçelerinden bazı özelliklerinden dolayı ayrılmaktadır. Başta yuvarlaklaşma özelliği gösteren Özbek Türkçesinde morfolojik olarak farklılıklarda mevcuttur. 🔹 Fakat tüm farklılıklarına rağmen Türk lehçelerinde ortak olan güz ya da sonbahar sözüğünün bu Türkçede kuz olarak karşımıza çıktığını söyleyebiliriz. ↪ /g/ ➡ Bizge kuzgi go'zal tushlar lozim. ➡ Bize güzün güzel düşler lazım. Türk lehçelerinde ortak kelime 'anne' KAZAK TÜRKÇESİ Sonbahar - Küz 🔹 Kuzeybatı Türkçesinin en biliinen temsilcisi hiç şüphesiz Kazak Türkçesidir. Bu lehçede diğer Türk dillerinde olduğu gibi sonbahar kelimesini küz sözcüğü karşılamaktadır. ↪ /g/ ➡ Egindikti küz suvar, küz suvarsañ jüz suvar. ➡ Ekinliği güzün suvar, güzün suvaracaksan yüz kez suvar. Eski Türkçe aile sözlüğü KIRGIZ TÜRKÇESİ Sonbahar - Küz 🔹 Kıpçak grubunun bir diğer lehçesi Kırgız Türkçesidir. Bu Türkçe yuvarlaklaşması grubundakilerden ayrı bir özelliğe sahip olmuştur. 🔹 Kırgız Türkçesinde sonbahar sözcüğünü küz ifadesi karşılamaktadır. ↪ /g/ ➡ Kiygeniñ küzgö cetsin, özüñ cüzgö cet. ➡ Giydiğin güze ulaşsın, sen yüze ulaş. (Kırgız Türkçesi atasözü) Ortak değerlerimiz 'baba' TATAR TÜRKÇESİ Sonbahar - Köz 🔹 Rusyanın içinde yaşayan bir lehçe olan Tatar Türkçesi kuzeybatı yani Kıpçak grubunun bir üyesidir. Bu lehçede sonbahar kelimesi köz sözcüğü ile karşılık bulmaktadır. ↪ /g/ ➡ Küzde kitken kazlar yaz kaytır BAŞKURT TÜRKÇESİ Sonbahar - Köz 🔹 Başkurt Cumhuriyeti de Tataristan gibi Rusya sınırları içinde yer almaktadır. Aynı zamanda kuzeybatı grubunun bir üyesi olan Başkurt Türkçesinde diğer lehçeler ile ortak pek çok kelime bulunur. 🔹 Örneğin sonbahar kelimesini köz sözcüğü karşılar. ↪ Bu lehçede /g/ ➡ Ese yeyze basıp - kara köz.