Anadolu Yakası ediplerinden hayata dair meseleler buluşması: Perşembe Toplantıları

İstanbul'un Anadolu yakasında ikamet eden şair, yazar ve sanatçılar uzun yıllar önce özellikle Kadıköy ve civar yerlerde bir araya gelmeye başlamışlardı. Ahmet Rasim, Ahmet Haşim, Yakup Kadri gibi büyük edebiyatçılar, Kadıköy semtinde yaşadıkları için buralarda geçmişten günümüze kadar edebiyat sohbet geleneği meydana getirilmişti. Edebiyatımızın önemli isimlerinden İlhami Bekir Tez, uzun yıllar Kadıköy'deki Elif, Vagon ve Merkez Kıraathaneleri çevresinde toplanan genç şair ve yazarlarla edebiyat ve sanat sohbeti yapmıştı. 'Perşembe Toplantıları', 1970'li yılların sonunda, Cağaloğlu'nda çalışan Eray Canberk, M. Sabri Koz, Yusuf Çotuksöken tarafından başlatılmıştı. Bu üç isim, Kadıköy'e dönüşlerde iş yorgunluğunu atmak, edebiyat ve çeşitli konularda söyleşmek için konaklamak isteyen ama 'sakin', 'tartışmasız' ve 'sataşmasız' bir ortam ararken bir yandan da sevdikleri bir şair olan İlhami Bekir Tez'i yalnız bırakmamak uğruna bir araya geldikleri toplantılardı. Perşembe Toplantı'larının temellerini atan bu isimler ilk zamanlarda Salı günleri buluşuyorlardı. Ancak toplantının bazı müdavimlerinin iş yoğunluğu sebebiyle toplantılar Çarşamba gününe alınmıştı. Bu günde de sıkıntı yaşanmaya başlayınca tüm üyeler tarafından Perşembe günlerinde bir araya gelinmeye karar verilmişti. M. Sabri Koz, mahfil toplantılarının Çarşamba günü yapıldığı zamanlarda öğretmenlik yaptığını, bu yüzden okulda dersi olmadığı için bu toplantılara kolaylıkla katılabildiğini söyledikten sonra, toplantıların Perşembe'ye alınmasında, boş günü olan Çarşamba'nın okul idaresince doldurulmasının etkisinin olduğunu beyan etmiştir. Yazar Eray Canberk'e göre Perşembe Toplantılarının gelenekselleşmesi 1981-1982 yıllarındaki buluşmalarla başlamıştır. Perşembeciler, mahfilin toplandığı günün ismini, 1983-1984 yıllarında almışlardır. Araştırmacı Yazar M. Sabri Koz ise toplantıların 1981 yılında başladığını hatırlamaktadır. Aynı yıllarda Ahmet Miskioğlu'nun önderliğinde Türk Dili dergisi çevresinde toplananlar da 'gündüz' 'Perşembe Toplantıları'nı başlatır. İkisinin birbirine karışmaması için Eray Canberk, kendi mahfillerine biraz da şaka yollu 'Öz Perşembeciler' ismini verir. Günümüzde de faaliyetini hala devam ettiren 'Perşembe Toplantıları'nın ilk mekânı Kadıköy'de, bir çarşının içinde yer alan Deniz (Kale) Lokantası'ydı. Perşembeciler, Deniz'in dışında Yağmur Restoran'da, Kadıköy'de Panorama'da, Bostancı'da Hatay, Beşiktaş'ta Kamburun Bahçesi'nde, Kuzguncuk'ta İsmet Baba Lokantası'nda bir araya gelirlerdi. Deniz Lokantası'nın üst katındaki 'Perşembe Toplantıları'na bazı günler yirmi kişinin katıldığını hatırlayan Eray Canberk, Karacan Yayınları'nda çalıştığı sırada tanıştığı Yusuf Atılgan'ı da 'Perşembe Toplantıları'na davet etmişti. Atılgan, ilk kez geldiği bu mahfil toplantısını çok fazla sevdiğinden mahfili bir daha da terk etmemişti. Yusuf Atılgan, Deniz Lokantası'nı ve lokantanın çalışanlarını sevip benimsediğinden mahfil on yıla yakın burada bir araya gelmişti. Yusuf Atılgan'ın vefatından ve Deniz Lokantası'nın git gide hizmet kalitesinin düşmesi ve üst katın kalabalıklaşmaması için Perşembeciler, 'Rahatsız etmemek ve rahatsız olmamak amacıyla tenha yerler'de toplanmaya başlamışlardı. Mahfil daha sonra Yağmur Restoran'da bir araya gelmiş; Yağmur'un sahibi, müdavimlerden birine saygısızlık yaptığı için mahfil buradan da taşınarak Haydarpaşalılar Derneği'nde, Giresunlular Lokali'nde, eski iskele üstündeki lokantada, Oğuz 2'de, Panaroma Lokantası'nda ve Pilmen'de toplanmışlardı. Mahfil toplantılarını aksatmayan müdavimler arasında İlhami Bekir Tez, Eray Canberk, Sabri Koz, Yusuf Çotuksöken, Yusuf Atılgan, Yılmaz Öztürk, Nejat Bozkurt, Teoman Duralı, Atilla Erdemli, Mustafa Delioğlu, Turan Yüksel, Mustafa Eren, Mustafa Bayka, Mustafa Öneş, Barlas Özarıkça, Veli Karaöz, Işıtan Gündüz, Aydın Hatipoğlu, Faruk Okuyucu, Selçuk Erdoğan, Zekai Gürü, İrfan Tan, İlhan Yurdaöver, Metin Cengiz, Alpay Kabacalı, Naci Tokmak, Kazım Narmanlı isimleri dikkat çekmektedir. Toplantının müdavimleri yanında toplantıların bir de zaman zaman misafiri olan isimler de vardı: Şükran Kurdakul, Afşar Timuçin, Ömür Candaş, Egemen Berköz, Necati Tosuner, Ekrem Uykucu, Refik Durbaş, Fikret Bertuğ, Turgay Sönmez, Nevhiz Tanyeli, Kemal Sülker, Muzaffer Buyrukçu, Necati Güngör, Ataol Behramoğlu, Yalvaç Ural, Ferit Avcı, Semih Poroy, İlker Akçay, -bir iki kez katılan- Süreyya Berfe, Halim Uğurlu, Atıf Özbilen, İsmet Kemal Karadayı, Faruk Şüyun, Eyüp Yıldırım, Kayhan Edip Sakarya, Neşe Erdok, Aykut Kazancıgil, Nurullah Can, Tuğrul Tanyol. Edebiyat sohbetlerinin en yoğun yaşandığı saatler akşam sekiz ile on arasıydı. Sevinçte ve kederde olmak üzere her durumda bir araya gelen müdavimler mahfilin de psikolojisini ortaya koyarlardı. Perşembe Toplantıları, sadece edebiyatçıların oluşturduğu bir toplantı grubu olmamışlardı. Zaman zaman mahfilde ya gen mühendisi ya da bilgisayar uzmanı veyahut bankacı görmek mümkündü. Bu sebeple çeşitli müdavimlerin de toplantıya katıldığı günler sadece edebiyat konuşulmaz, her türlü sohbet konularına da yer verilirdi. Eray Canberk'in Bir Ömür Biter İstanbul Bitmez isimli eserinde verdiği bilgiye göre eğer mahfil masasında herhangi bir konuda uzman bir konuk varsa sohbet o yöne kayarmış. Kalabalık akşamlarda, ikili üçlü konuşmaların da yapıldığı mahfilde, bütün masanın ortak ilgi alanı fıkra, müzik ve edebiyat alanında yoğunlaşmaktaydı. Yusuf Atılgan masada olduğu zaman 'edebiyattan, çeviriden ve çok sevdiği hocası Ahmet Hamdi Tanpınar'dan' söz edilirmiş. Bazı müdavimler duydukları veya kendi şahit oldukları olay ve anılarla ilgili mahfildekilere bilgiler de verirlerdi. Bu toplantılarda Yılmaz Öztürk Burhan Felek'i; Tuğrul Tanyol, babası Cahit Tanyol'un çevresi dolayısıyla Yahya Kemal Beyatlı'yı; Yusuf Çotuksöken, Mehmet Kaplan veya Hakkı Devrim'i; Nejat Bozkurt ise Nusret Hızır veya Nermi Uygur'u anlatmıştır. Bazen ressamların son sergileri bazen de piyasaya yeni çıkmış olan roman, öykü veya şiir kitabı tartışma konusuydu. Toplantılara hazırlıksız gelinmezdi. Genellikle günlük sanat-edebiyat mevzuları ve süreli yayınların eserleri de konuşulurdu. M. Sabri Koz, mahfilde şiir üzerine tartışmaların yapıldığını söyler. Ayrıca Yusuf Atılgan'ın yazdığı yazıları buraya getirip mahfildekilere okuduğunu hatırlaması da mahfilde edebiyat eserlerinin okunduğu sonucuna ulaşmayı kolaylaştırır. 1906 yılında Trablus'ta doğan İlhami Bekir Tez, toplumcu gerçekçi şiir akımın önemli isimlerinden birisidir. Yazılarında 'Vecdi Ahmed' ve 'Herhangi Biri' imzalarını da kullandı. Mütareke yıllarında 9 yaşındayken aruzla şiirler yazmaya başladı. 13 yaşında Mehmet Emin Yurdakul'un, 17 yaşında Ahmet Haşim'in etkisinde kaldı. 1924 yılında ilk şiiri yayımlandı. İlhami Bekir; Mevlânâ'dan Şeyh Galib'e, Tevfik Fikret'ten Nâzım Hikmet'e kadar tüm şairleri okuyup etkisinde kaldı. Özellikle Tevfik Fikret'ten Nâzım Hikmet'ten çok etkilendi. 'Şiirde dize yapısını kıran' Tevfik Fikret'le 'dize anlayışını tümüyle reddeden' Nâzım Hikmet'i benimsedi. 24 Saat'te 'Çalışan şehir açlarının yazıcısı' oldu. Sembolizmden ayrıldığını, modem gerçekçiliğe adım attığını gösterdi. 'Hürriyete Kaside' adlı yapıtıyla adından söz ettirdi. 14 Mart 1939 yılında İstanbul'da doğan ve Tam adı Mehmet Eray Canberk. Aydın Ergü, Işık Horasanlı, Güngör Songür, Gülsüm Talay, Mehmet Eray imzalarını da kullandı. Yüksek Öğretmen Okulu Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü'nü bitirmeden yedek subay öğretmen olarak askerliğini yaptı. Bir süre ilkokul öğretmenliği, yayıncılık, serbest çevirmenlik ve ansiklopedi madde yazarlığı gibi işlerde çalıştı. Şiirde içedönük, bilge bir yol izledi. Çağrışımlara dayalı, bilinçaltını harekete geçirici dizelerle şiirini kurdu. Şiir antolojileri düzenledi. Edebiyat dünyası, Eray Canberk'i 'Az yayınlayan, özenli, incelikli bir dil işçisi' olarak tanımlar. Ernest Hemingway, Jack London, Robert Desnos, Gilbert Delahaye, Dick Matena, Morris ve Rene Goscinny'den çeviriler yaptı. Özellikle çocukların severek okuduğu Ayşegül dizisini, Red Kit, Asteriks ve Pıtırcık'ın Serüvenleri gibi öykü ve çizgi romanları uyarlayarak dilimize aktardı. M. Sabri Koz 1950 yılında Sivas'ın Divriği ilçesine bağlı Kırkgöz köyünde doğdu. İlk ve ortaokulu Divriği'de okudu. 1968'de Sivas İlköğretmen Okulu'nu, 1971'de İstanbul Eğitim Enstitüsü Türkçe Bölümü'nü bitirdi. 1991'de Anadolu Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde lisans tamamladı. Sakarya'da ilkokul öğretmenliği, Kahramanmaraş ve İstanbul'da Türkçe öğretmenliği ve yöneticilik yaptı, 1997'de emekliye ayrıldı. 1960'lı yıllarda başlayan okuma, araştırma, öğrenme ve yazma hevesiyle edebiyat, çocuk edebiyatı, folklor ve halk edebiyatı üzerine bine yakın makale ve ansiklopedi maddesine, elli kadar da kitaba imza attı; çok sayıda kitabın değişik katkılarla editörlüğünü yaptı. (Mekandan Taşan Edebiyat / Yeni Türk Edebiyatında Edebiyat Mahfilleri - Turgay Anar)