Osmanlı'nın ilk kadın ressamı Mihri Müşfik Hanım

İlk Türk kadın ressamlarından olarak geçen Mihri Müşfik Hanım, 26 Şubat 1886 tarihinde Kadıköy Moda'daki Rasim Paşa Konağı'nda dünyaya geldi. Babası Tıbbiye Nazırı Doktor Rasim Paşadır. Sultan Abdülmecid'in annesi Bezm-i Alem Sultan, Mihri Hanım'ın büyük halasıdır. Sultan Abdülmecid'in eşi Verdicenan Kadınefendi ise Mihri Hanım'ın öz halasıdır. Önemli bir ailenin ferdi olan Mihri iyi bir eğitim aldı. Özel mürebbiyelerden alan Mihri, bir süre sonra edebiyat ve müzik derslerini bırakıp resim dersleri üzerine yoğunlaştı. Ailesinin Yıldız Sarayı ziyaretinde Sultan II. Abdülhamid'e sunduğu resmin beğenilmesi sonrasında saray ressamı Fausto Zonaro'dan ders alma imkânı buldu. Bu eğitim yaklaşık iki yıl kadar sürdü. Dönemin ilk sanat okulu Sanayi-i Nefise Mektebi sadece erkeklere eğitim verdiği için öğrenimini Roma ve Paris'te devam ettirdi. Bu yıllarda Müşfik Bey ile evlendiği için de Mihri Müşfik olarak anılır. II. Meşrutiyet sonrasında İstanbul'a dönen Mihri Müşfik Hanım iyi bir portre ressamı olarak nam saldı. O dönemde Osmanlı'daki aydınlar topluluğunda önemli isimlerinden biriydi. Tevfik Fikret, Abdülhak Hamid Tarhan, Hüseyin Cahit Yalçın gibi birçok önemli isimle dostluk ilişkisi içerisindeydi. Önemli dergilere resimleri kapak oldu. Hakkında yazılar yayımlandı. Eserleri yurt dışında müzelerde sergilendi. Kadınların kültür sanat ortamında kendini ifade etmesi gerektiğini savunan Mihri Hanım, 1914'te İnas Sanayi- i Nefise Mektebi'nin kurulmasını sağladı. Burada öğretmenlik ve müdürlük yaparak akademinin kapılarının kadınlara açılmasını sağladı. Öğrencileri arasında Müzdan Arel, Güzin Duran, Nazlı Ecevit ve Fahrelnissa Zeid gibi isimler yer alırdı. Kız öğrencilerine ilk defa şehrin sokaklarında, açık havada resim yaptırdı. Kadın ressamları toplu sergi açmaya teşvik etti. Mihri Hanım'ın Müşfik Bey'den boşandıktan sonra 1920'lerde, önce Roma sonra New York'a gitti fakat orada sürdürdüğü sanat yaşamıyla ilgili pek bir bilgi bulunmaz. 1928 yılında Ahmet EminYalman, New York'ta siyah çarşaflar giymiş Mihri Hanım'la karşılaştığını belirtir. Mihri Hanım burada kitap kapağı tasarımı yaparak ünlendi. Aynı zamanda yine aynı tarihte New York'ta kişisel sergi açtı. Mihri Hanım kitap kapağı resimlemesinin yanı sıra Amerika'da zengin ailelerin çocuklarına özel resim dersleri vererek buradaki geçimini sağladı. Bir süre bazı üniversitelerde konuk profesör hatta kürsü başkanlığı yaptı. Amerika'da geçen son günlerinde çalışamaz duruma gelen Mihri Hanım, yoksulluk içine düştü. Bu durum ailesine yazdığı mektuplardan anlaşılır. '...Senelerce çalışmakla ben neye muvaffak oldum? Hiç… Üstelik sıhhatimi kaybettim. Vaktiyle 'Herkül' idim. Şimdi merdiven çıkamıyorum… Sanat beni bu hale koydu… Hele gözlerim hiç görmüyor. Çifte çifte gözlük kullanıyorum. Parasızım. Bizim gibi –Avrupa'ya nazaran- geri kalmış bir memlekette sanatkârın yolu kadar, güç bir yol yoktur. Bizimkisi fazla fedakârlık isteyen bir meslek... Sanat içinde geçen bir Mihri Hanım'ın hayatı Amerika'da yoksulluk ve yalnızlık içinde son buldu. Ressam, 1954 yılında New York'ta öldü ve New York Kimsesizler Mezarlığı'na gömüldü. Ölümünden memlekette kimsenin haberi olmadı. Tespit edilebildiği kadarıyla Mihri Müşfik'in Türkiye'de 32, İtalya'da 36, Fransa'da 23 ve Amerika'da ise 60'ı aşkın eseri bulunuyor. Sanatına adadığı hayatı boyunca, kendi deyişiyle 'sanatın esrarını çözmeye' çalışan Mihri Müşfik Hanım, karşısına çıkan tüm zorluklarla mücadele edip ardında ölümsüz eserler bırakır. Mihri Hanım'ın portresini yaptığı kişiler arasında pek çok önemli isim yer alır. Bunlar; Tevfik Fikret, Mustafa Kemal Atatürk, mucit Thomas Edison, eski ABD Başkanı Franklin Roosevelt, Papa XV. Benedictus, şair Edward Markham. Mihri Hanım, Atatürk'ün portresini yapan ilk yerli ressam, Papa XV. Benedict resmini yapan ilk Müslüman ve kadın ressam olarak biliniyor. Fakat ressamın birçok resmi kayboldu. Bunlardan biri de Atatürk ve Papa'nın portreleriydi. Atatürk portresi, Atatürk'ün bu portreyi Yugoslavya Kralı'na hediye etmesiyle Yugoslavya'ya gönderildi. Fakat II. Dünya Savaşı sonrasında bu portre kayboldu. 1990'larda bulundu. Mihri Müşfik Hanım, şiirleri resimlemenin yanı sıra Edebiyat-ı Cedideci şairlerin portrelerini çizdi. 1915'te Tevfik Fikret'in ölümü üzerine yüzünün kalıbını alarak heykelini yaptı. Bu, Türkiye'de yapılan ilk mask çalışmasıdır. Mask, Aşiyan Müzesi'nde sergilenir.

Osmanlı'nın ilk kadın ressamı Mihri Müşfik Hanım

MİHRİ MÜŞFİK HANIM KİMDİR?