Çocuklarda antibiyotik kullanımı nasıl olmalı?

Antibiyotiklerin bakteri kaynaklı hastalıkların tedavisinde enfeksiyonlarla mücadelede en güçlü silahtır ancak antibiyotiklerin ölümlere yol açan çok önemli hastalıkların tedavilerinde kullanılması ile enfeksiyonlarda azalma olmuş ve bu da insan ömrünün uzamasına önemli katkı sağlamıştır. Günümüzde farklı şekilde ve çok sayıda antibiyotik bulunmaktadır. Bunlar, her mikroorganizma için farklı seçenekler olarak kullanılmaktadır. Bu önemli silahın yanlış ve gereksiz kullanımı, insan sağlığına yarardan çok zarar vermektedir. Çocuklarda 6 ay-2 yaş arasında yılda ortalama 5-8 kez görülebilen üst solunum yolu enfeksiyonlarının (ÜSYE); burun akıntısı, hafif ateş, öksürük belirtileri ile ortaya çıkar ve bunlar % 80-90 oranında virüs kaynaklıdır. Soğuk algınlığı, nezle ve grip gibi çocuklarda sıklıkla görülen hastalıkların tedavisinde antibiyotik kullanımı gereksiz bir tedavi yöntemidir. Çocuklarda oluşan 'ÜSYE'de destek tedavi ve ateşin düşürülmesi genellikle yeterlidir. Antibiyotikler daha çok orta kulak enfeksiyonu, bazı boğaz enfeksiyonları, zatürre, sinüzit ve idrar yolu enfeksiyonu gibi durumlarda kullanılmaktadır. Çocuklarda hastalık etkeninin bakteri olduğu kuvvetle düşünüldüğü veya kanıtlandığı durumlar ve doktor önerisi ile antibiyotik başlanmalıdır. Gribal enfeksiyonlarda antibiyotik kullanımına gerek yoktur. Viral enfeksiyonlar sırasında vücut direnci düştüğü için bazen üzerine ikincil bakteriyel enfeksiyonlar gelişebilir, bu gibi durumlarda hasta yakın takip edilerek gerektiğinde antibiyotiğe başlanabilir. Antibiyotikler kontrolsüz kullanıldığında; antibiyotik direncine, böbrek ve karaciğer fonksiyonlarının bozulmasına, işitme problemlerine, ekonomik maliyete ve önemli yan etkilere yol açabilir. Aynı zamanda vücuttaki yararlı bakterilerin yok edilmesine neden olarak bağışıklık sistemine de zarar verir. Antibiyotik direnci, ilacın tedavi edici özelliklerini kaybetmesine ve yeni ilaçların üretilmesi ihtiyacına zemin hazırlar. Özellikle çocuklarda antibiyotik kullanırken uyulması gereken bazı kurallar vardır. Bu kuralların en önemlisi antibiyotiğin kullanım süresinde ebeveynlerin mutlaka doktorun önerisine uygun hareket etmesidir. Antibiyotik verilen çocuğun ailesine, ilacın dozu, verilme sıklığı, aç-tok olarak kullanılması ve görülebilecek yan etkiler açısından bilgi verme işi de doktorun en önemli görevidir. Antibiyotik kullanımının süresi de antibiyotiğin çeşidine ve hastalığa bağlı olarak değişir. Bu durumda doktorun önerdiği süreden önce bırakılmamalıdır. Çocuğun iyileşmesi sonrası tedavi tamamlanmadan antibiyotiğin bırakılması halinde hastalık tekrarlar ve bakterilerin direnç kazanmasına neden olabilir. Antibiyotik kullanımının süresi antibiyotiğin çeşidine ve hastalığın türüne göre farklılık gösterebilir. 3 gün kullanılacak antibiyotik olduğu gibi 10-14 gün süre ile kullanılması gereken antibiyotiklerde vardır. Antibiyotik süreleri doktorun önerdiği süreden daha kısa olmamalıdır. Çünkü yetersiz tedavi hastalığın tekrarına ve tam iyileşememeye yol açabilir. Vücudumuzda bazı görevleri olan bakteriler vardır. Biz onlara flora bakterileri diyoruz. Antibiyotikler bu yararlı bakterileri de öldürebilir ve bu bakteriler ortamda bulunmadığında zararlı bakteriler daha kolay çoğalarak hastalık yapabilir. Alerjik reaksiyon gelişmişse ve antibiyotik kullanım süresi 3 günü geçmesine rağmen hastalığın gidişatında iyileşmenin aksine daha da kötüye gidiş söz konusuysa hemen doktora başvurulması gereklidir. Eskiden antibiyotiklerin mutlaka vitaminlerle birlikte alınması önerilirdi ama yapılan araştırmalar antibiyotiğin tek başına alınmasında bir sakınca olmadığını ve vitaminlerin ekstra bir yararı olmadığını göstermiştir. Koruyucu antibiyotik tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, boğazda beta enfeksiyonu sonrası geçirilmiş kalp ya da eklem romatizmasında ve tıbbi olarak düşük bağışıklık sistemi saptanmış kişilerde kullanılabilir. Ama asla normal bireylerde hastalık gelişmesin diye koruyucu antibiyotik kullanılmaz. Antibiyotikler yalnızca bakteriler için etkilidir, virüslere bağlı enfeksiyonları tedavi edemez. Antibiyotik ateş düşürmez, sadece uygun ve doz ve şekillerde kullanılan antibiyotik, hastalığın kaynağı olan enfeksiyonu ortadan kaldırdığı için ateş düşer. Soğuk algınlığı ve grip çoğunlukla kendi kendine iyileşebilen hastalıklardır. Antibiyotik alımı gerekmez. Antibiyotik, sizin grip ve soğuk algınlığını atlatmanıza yardımcı olmaz. Antibiyotik ağrıyı dindirmez, burun akıntısını, öksürüğü hafifletmez. Antibiyotik, grip ve soğuk algınlığının başkalarına geçişine engel olmaz. Hekim önerisi olmadan kullandığımız antibiyotiğin etkisi olmayacağı gibi, yaygın ve yanlış kullanıldığında hızla direnç gelişir. Antibiyotiklere karşı direnç geliştiğinde, esas etki beklediğimiz bakterilerin neden olduğu enfeksiyonların tedavisinde bu antibiyotikler etkili olamaz. Her antibiyotik her hastalıkta kullanılmaz. Antibiyotiklerin, bazı bakterilerin sebep olduğu enfeksiyonların tedavisinde kullanılan bakterileri öldüren ve/veya üremesini durduran ilaçlar olduğunu; Virüslere bağlı enfeksiyonları tedavi edemediğini, grip ve soğuk algınlığı gibi hastalıklarda antibiyotiğin yerinin olmadığını, iyi bir bağışıklık sisteminin bu tür hastalıkları yenebileceğini; Antibiyotiğin ateşi düşürmediğini, ağrıyı dindirmediğini; Her antibiyotiğin her hastalıkta kullanılamayacağını; Antibiyotik dozunun yetersiz veya aşırı olmasının yanı sıra doz aralıklarının uygunsuz olmasının da antibiyotik direncine yol açtığını; Antibiyotiğe duyarlı bakterilerin antibiyotiğe maruz kaldıklarında öldükleri halde, dirençli bakterilerin büyümeye ve çoğalmaya devam edebildiğini, bu dirençli bakterilerin toplumda hızla yayılarak diğer insanlarda enfeksiyonlara neden olabildiğini; Uygunsuz antibiyotik kullanımının, antibiyotiklere karşı direnci artırdığını ve antibiyotik kullanımı gerektiğinde yetersiz kalındığını; Artan antibiyotik direncinin günümüzde ve gelecekte antibiyotiklerin etkinliğini tehdit ettiğini; Etkili antibiyotikler olmadan yoğun bakım, organ nakli, kanser kemoterapisi, yeni doğan bebeklerin bakımı veya kalça ya da diz protezi ameliyatı gibi yaygın cerrahi işlemlerin uygulanmasının mümkün olamayacağını; Ülkemizde antibiyotiklerin, en çok kullanılan ilaçlar içerisinde olduğunu ve ne yazık ki bunların önemli bir kısmının gereksiz ya da yanlış kullanıldığını; Bugün dirençli bakterilerin neden olduğu enfeksiyon hastalıklarının dünyada ve ülkemizde insanlığı tehdit eden ciddi bir sorun haline geldiğini; Bazı ülkelerde doğru antibiyotik tedavisinden yoksun olan insanların hayatlarını kaybettiğini ve uygunsuz kullanımdan kaynaklı antibiyotik direncinin her kıtada endişe yaratmaya devam ettiğini; Antimikrobiyal direncin yüksek olduğu ülkelere seyahatte bulunan yolcuların, dirençli bakteriler tarafından kolonize ve enfekte olmuş olmuş şekilde geri dönerek ülkelerine bunu yaydığını; Eğer antibiyotik kullanımı kontrol altına alınamazsa kolaylıkla tedavi edilebilecek bir enfeksiyon hastalığının bile, direnç nedeniyle ölümcül olabileceğini, insanlığın antibiyotik öncesi çağa geri dönmek durumu ile karşı karşıya kalacağını; Dünya Sağlık Örgütü'nün, toplumları büyük tehlikelerin beklediği konusunda uyardığını ve antibiyotik direncinin artık küresel bir tehdit oluşturduğunu ilan ettiğini; Etkinliği bilinen bir antibiyotik yerine, yeni olan ve etkinliği iyi bilinmeyen bir antibiyotiğin seçilmesinin, aynı etkinlikte daha ucuz antibiyotik varken pahalı antibiyotiğin seçilmesinin, gerekli olmadığı halde birden fazla antibiyotiğin kullanılmasının da uygunsuz antibiyotik kullanımı olduğunu; Uygunsuz antibiyotik kullanımının önemli sonucu olarak; dirençli mikroorganizmaların vücut florasına hakim olacağını ve buna bağlı enfeksiyon seyrinde, hastanede kalış süresinde ve hastalığa bağlı ölüm oranlarında artış olacağını; Antibiyotik kullanımıyla ishal gibi yan etkilerin görülebileceğini; Hekim önerisi ve eczacı danışmanlığı olmadan kullanılan antibiyotiklerin, sonu ölümlere varabilecek ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceğini; Birine iyi gelen antibiyotiğin başkasına zarar verebileceğini; Kişinin daha önceki bir hastalıkta kullandığı antibiyotiğin, tekrar benzer hastalığa yakalansa bile etkili olamayabileceğini; Gereksiz kullanılan her ilaç gibi gereksiz antibiyotik kullanımıyla da istenmeyen yan etkilerin görülebileceğini; Önemli bir halk sağlığı sorunu olan, uygunsuz antibiyotik kullanımının diğer zararlarının yanı sıra ekonomik ve sosyal maliyetin artışına neden olduğunu; 2011 yılında Türkiye'de 'İlaç Takip Sistemi (ITS)'nden alınan verilere göre eczanelerden satışı yapılan toplam 1.277.367.512 kutu ilacın %16,11 sının Sistemik Antienfektif ilaçlardan oluştuğunu; Hekimlerinin reçetelerinin izlenmesi, değerlendirilmesi ve kendilerine geri bildirim verilebilmesine imkan veren 'Reçete Bilgi Sistemi (RBS)' verilerine göre 2011 yılında birinci basamaktaki aile hekimlerinin düzenlemiş oldukları 129.953.746 reçetenin %34,94'ünün antibiyotik içerdiğini; 'Reçete Bilgi Sistemi (RBS)' verilerine göre 2011 yılında birinci basamaktaki aile hekimlerinin düzenlenmiş olduğu reçeteler değerlendirildiğinde; toplam 439.539.673 kutu ilacın reçete edildiği ve bunun %12,71 oranıyla 55.878.010 kutusun antibiyotiklerden oluştuğunu; Antibiyotikleri doktorunuz önerdiğinde, eczacınıza danışarak kullanın. Doktorunuz antibiyotik reçetelediğinde, tedavi talimatlarını dikkatli bir şekilde takip etmelisiniz. Sadece bu şekilde bütün bakterilerin yok edildiğine emin olabilir ve bakteriyel direnç gelişiminin önüne geçebilirsiniz. Temel Kurallar: 1. Doz ve zaman talimatlarına uyun Hiçbir zaman ilacınızı almanız gereken zamanı atlamayın ve reçetelenen doza sadık kalın. 2. Tedaviyi yarıda kesmeyin Tedaviye başladıktan birkaç gün sonra kendinizi daha iyi hissetseniz bile tedavi sürecinin tamamını devam ettirin. Bakterilerin tamamen yok edilmesi ancak bu şekilde mümkündür. 3. Arta kalan ilacı saklamayın Asla antibiyotiklerden kalanları kullanmayın. Aileler çocukları hastalandığında antibiyotik kullanma kararını doktora bırakmalı. Antibiyotik ateş düşürücü/ağrı kesici olarak kullanılmamalı. Doktora antibiyotik yazılması konusunda ısrarcı davranılmamalı. Doktora danışmadan eczaneden antibiyotik alıp kullanılmamalı. Doktor, ailenin beklentisi üzerine antibiyotik yazmamalı, aileye ilacın yan etkilerini anlatmalı. Doktor, ailenin beklentisi üzerine antibiyotik yazmamalı, aileye ilacın yan etkilerini anlatmalı. Bebekleri enfeksiyondan koruyan en doğal antibiyotiğin anne sütü olduğu unutulmamalıdır. (Derlenmiştir.)

Çocuklarda antibiyotik kullanımı nasıl olmalı?

Enfeksiyonlara karşı en etkili yöntem