Abdülhamid'in İstanbul'a armağan ettiği camiler

1889 yılında Sultan II. Abdülhamid tarafından Şeyh Hamza Zafir Efendi adına yaptırılmıştır. 19. yüzyılda İstanbul'da yapılan az sayıdaki külliyeden biridir. Bu camiye Ertuğrul adının verilmesi, hem Osmanlı hanedanı ve kurucusu Ertuğrul Gazi'yi anma maksatlı hem de Domaniç yöresi Türkmenlerinin oluşturduğu Ertuğrul Alayı'nın ibadetine tahsis edilmesinden kaynaklanır. Sultan II. Mahmud, bu bekâr odalarını yıktırıp mekânı düzenlemek gayesiyle 1813 tarihinde ahşap bir cami yaptırmıştır. Caminin bu ilk yapımına ait olan ve Yesarizade Mustafa İzzet'in hattıyla yazılı olan kitabe, giriş kapısının üstündedir. Hidayet Camii ismi verilen bu yapı harap hale gelince, Sultan II. Abdülhamid Han tarafından 1887'de kargir olarak mimar Alexandre Vallaury'e yaptırılmıştır. Caminin mimarı Alexandre Valluary, İstanbul doğumlu Fransız asıllı bir mimardır. Bugün İstanbul'un çok önemli simge yapılarını planlamıştır. Sanayi-i Nefise Mektebi'nin projesini çizip mimarlık bölümünü kurmuştur. İstanbul'da yirmiye yakın inşa ettiği yapı bulunmaktadır. Osman Hamdi Bey onu mimar-ı şehir olarak tanımlamıştır. Sultan II. Abdülhamid tarafından, askerlerin ibadet ihtiyaçlarını karşılamak üzere 1884 yılında inşa ettirilmiştir. Sultan II. Abdülhamid döneminde, Yıldız Sarayı'nın ve çevresinin güvenliği Ertuğrul ve Orhaniye kışlalarında sağlanıyordu. Bu yapının Abdülhamid tarafından atası olan Orhan Gazi'ye ithafen yaptırıldığı ifade edilmektedir. Kitabenin üst kısmında Abdülhamid Han'ın tuğrası bulunmaktadır. 1876 yılında yapılan caminin zamanla mahallenin ihtiyacına cevap vermemesi üzerine, mahalleli tarafından Sultan II. Abdülhamid Han'a dilekçe ile durum bildirmiş ve Abdülhamid tarafından 1891 yılında genişletilerek yeniden inşa edilmiştir. Cami girişinde bulunan kitabede, caminin inşa ve ihyasına dair bilgiler bulunmaktadır. Beyoğlu'nda bulunan semte ismini vermiş, Tarihi Yarımada'yı en güzel gören tepelerden birine inşa edilen Cihangir Camii, Kanuni Sultan Süleyman tarafından oğlu Şehzade Cihangir adına Mimar Sinan'a yaptırılmıştı. 1559 tarihinde inşa edilen cami, deprem ve yangınlardan etkilenmiş ve büyük zarar görmüştür. 1874 yılında çıkan yangında büyük zarar gören eser, tek minareli kare planlı küçük bir camii idi. Lakin Sultan II. Abdülhamid Han, 1889 tarihinde camiyi adeta yeniden inşa ettirerek farklı bir mimari stille günümüze kadar ulaşan eserin ortaya çıkmasını sağlamıştır. 1559 yılında yapılan ilk cami, o dönemde bölgede cemaat sayısı az olması sebebiyle küçük ölçekte inşa edilmiştir. Cihangir Camii'nde dolayı bölge zamanla Cihangir olarak isimlendirmiştir. Evliya Çelebi, Seyahatname isimli eserinde Fındıklı bölgesinde dik merdivenlerle çıkılan ve o dönem İstanbul'unun tamamının net görüldüğü bu camiye Cihannüma ismini verir. Yıldız Hamidiye Camii, Beşiktaş Meydanı'ndan Barbaros Caddesi'ne doğru çıkan yolun sağ tarafında, Yıldız Sarayı yolu üzerinde yer almaktadır. Sultan II. Abdülhamid tarafından yaptırılan ve devrinin simge yapılarından birisi olan Yıldız Hamidiye Camii, 1885-1886 yıllarında inşa edilmiştir. Cami önündeki yeşillikler arasında beyaz bir kuğuyu andırır vaziyette mimarisi, dış cephe özellikleri, plan şeması ile Osmanlı mimarisinde eşi benzeri olmayan bir yapıdır. Yıldız Hamidiye Camii'ne çift taraflı beyaz mermer merdivenler ile çıkılarak saray kapılarını andıran taç kapısından girilir. Nisa Suresi 103. Ayet-i kerime ve Sultan II. Abdülhamid'in tuğrasının bulunduğu taç kapı bir sanat eseridir. Caminin son cemaat yeri bulunmamaktadır. Bu alanda görülen güzel bezemeler cami içi hakkında ipucu verir. Taç kapıdan girildiğinde dikdörtgen bir alan geçildikten sonra caminin harim kısmına geçilir. Cuma Namazı, Bayram Namazı ve önemli dini günlerde güvenlik sebebiyle Beşiktaş'tan uzakta bulunan camilere girmekten hoşlanmayan sultan, sarayın yanına Yıldız Hamidiye Camii'ni inşa ettirmiştir. Yıldız Hamidiye Camii inşa edildikten sonra, saltanatının sonuna kadar çok gösterişli Cuma Selamlıklarına sahne olmuştur. Yıldız Hamidiye Camii, Osmanlı sultanlarının yaptırdığı son cami olma özelliği ile dikkat çekmektedir. Caminin mimari uzun yıllar Sarkis Balyan olarak bilinmiş fakat Dolmabahçe Sarayı Arşivi'nde çıkan bir belgede asıl mimarının Nikolaidis Jelpuylo isimli bir Rum olduğu ortaya çıkarılmıştır. Mimari yapısı, dekoru, iç süslemeleriyle Osmanlı mimarisinden uzak bir çizgide yer alan cami, 10 dönümlük bir arazi içinde 1440 metrekarelik bir alan üzerine kurulmuştur. Yıldız Hamidiye Camii, tarihimizde önem bir olaya da şahitlik etmiştir. Tarihe Ermeni Suikastı olarak geçen olayda, Ermeni teröristler 21 Temmuz 1905'teki Cuma Selamlığı'nda Sultan II. Abdülhamid'e karşı bombalı bir suikast tertip etmişlerdir. Sultanın kıl payı kurtulduğu patlamada 26 kişi hayatını kaybederken 58 kişi yaralanmış, 17 araba ile 20 at da parçalanmıştır. Patlama sonrası halk sükûnete davet ederek, korkusuzca at arabasını alıp saraya gitmesi, halk tarafından büyük takdir ile karşılanmıştır. Büyükada'da Maden Mahallesi'nde yer alan ve adanın en büyük camisi olan Büyükada Hamidiye Camii, Sultan II. Abdülhamid tarafından 1893 yılında yaptırılmıştır. 19. yüzyılda Büyükada'da Müslüman nüfus artınca, ortaya çıkan ihtiyaca binaen inşa edilmiştir. Camii, Büyükada Camii veya Servili Camii olarak da bilinmektedir. Hamidiye Camii'nin alt katı inşa edildikten sonra uzun yıllar okul olarak kullanıldığından dolayı Mektep Camii olarak da isimlendirilmiştir. Farklı bir alana okul yapılınca, bu kısmı da mescid olarak yapıya dâhil olmuştur. Kare plana sahip olan cami, fevkani olarak 19. yüzyıl İstanbul mimarisinde etkili olan eklektik üslupta inşa edilmiştir. Küfeki taşların kullanıldığı ve cephelerinde empire üslubunun hâkim olduğu caminin üst katına mermer basamaklı, iki taraflı merdiven vasıtasıyla çıkılır. Caminin harim kısmına bakıldığında; kare planlı yapının üstü dıştan kurşunla kaplı ahşap bir kubbe ile örtülmektedir. Kalem işi nakışlarla tezyin edilmiş kubbenin ortasında, siyah zemin üzerine altın yaldızla İhlas Suresi yazılarak Allah'ın birliği vurgulanmaktadır. İki tarafında birer hilal olan sekiz uçlu bir yıldız, tavanı süslemektedir. 1901 ve 1904 yıllarında, Sultan II. Abdülhamid tarafından tamiri yapılan camide, Cumhuriyet Devri'nde yapılan restorasyonda Abdülhamid'in tuğrası sökülmüştür. Camide gerçekleşecek onarım sonrasında Sultan II. Abdülhamid'e ait tuğranın tekrar orijinal yerine konulması planlanmaktadır. Hamidiye Camii, geçmişten günümüze Adalar'ın merkez camisi olarak kullanılmaktadır. Karaköy'de Ziraat Bankası'nın hemen arkasında Sultan II. Abdülhamid Han tarafından inşa ettirilmiştir. Bu zarif yapı maalesef günümüze ulaşamamıştır. Caminin yer aldığı bölgeye Sultan II. Bayezid döneminde bir tekke yapılmış ve İstanbul'a giriş yapan yağların kontrol edilip tartıldığı yer olması sebebiyle Yağkapanı Tekkesi olarak da isimlendirilmiştir. 1894 İstanbul depremi sonrası harap olan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Camii'nin yerine 1902 senesinde Sultan II. Abdülhamid yeni bir cami yaptırma kararı alır. D'Aranco, 1903 yılında sultanın emriyle, 20. asır başlarında moda olan ve İstanbul'da pek çok örneği bulunan Art Nouveau tarzında bir cami inşa eder. Göz kamaştırıcı mimarisiyle Karaköy'ün vazgeçilmezleri arasında sayılmaktaydı. 1958'de yıkıldıktan sonra, caminin parçaları başka bir yerde kurulmak üzere teker teker numaralandırılarak itina ile sökülmüş ve Kınalıada'ya taşınacağı söylenmiştir. Kınalıada'ya götürülürken onu taşıyan sandalların batması sonucu eserin yok olduğu ifade edilmiştir. Üsküdar'da Burhaniye semtine ismini veren Burhaniye Camii, Sultan II. Abdülhamid tarafından 1902 yılında yaptırılmış şirin bir mahalle camisidir. Kârgir olarak inşa edilen yapının giriş kapısı üstünde yer alan kitabesinde, caminin Şehzade Burhaneddin Efendi adıyla yaptırıldığı ifade edilmektedir. Hanedanın yurt dışına sürgünü sonrası; Fransa'da Nice ve Paris şehirlerinde yaşayan Burhaneddin Efendi, 1949 yılında New York'ta hayata gözlerini yummuş ve Şam-ı Şerif'e getirilerek Sultan Selim Camii haziresine defnedilmiştir. Minaresi kesme taştan, duvarları taş duvar, kiremit çatı ve tek minareli Burhaniye Camii, Sultan II. Abdülhamid Han'ın Üsküdar'da yer alan tek camisidir.

Abdülhamid'in İstanbul'a armağan ettiği camiler

ERTUĞRUL TEKKE CAMİİ