Kur’an-ı Kerim’de adı geçen helak edilen kavimler

Hz. Şuayb'ın kendilerine peygamber olarak gönderildiği Medyenliler, sapıklık ve isyan yollarına düşmüşler, Allah'a ibadet ve itaati terk etmişlerdi. Putlara ve heykellere tapıyorlardı. Medyen'in kervan yolları üzerinde bulunması sebebiyle halk, ticaretle meşguldü. Ancak hile yaygınlaşmış, bir sanat ve marifet hâline gelmişti. Halk, kendileri için bir alışverişte bulunduğunda tartıyı fazla tutarlar, aldıklarını az gösterirler; başkalarına bir şey satarken ise fazla ücret alıp eksik mal verir, hile ile azı çok olarak gösterirlerdi. Hatta alış için ayrı, satış için ayrı terazi kullanırlardı. Yine bu azgın kavim, insanların yollarını keser, onların mallarından bir kısmına el koyarlardı. Özellikle yabancı ve gariplerin mallarını çeşitli entrikalarla ellerinden alırlardı. Beşerî münasebetleri, tamamen hile, eziyet ve zulüm üzerineydi. Hak Teâlâ'nın verdiği bol nimetlerin kıymetini bilip şükürlerini eda etmezler, Allah'a isyan etmek ve putlara tapmak suretiyle son derece nankörlük ederlerdi. Hud suresinin 84'üncü ayetinde konu ile ilgili şöyle buyrulur: 'Medyen'e de kardeşleri Şuayb'ı gönderdik. Dedi ki: Ey kavmim! Allah'a kulluk edin! Sizin için O'ndan başka ilâh yoktur. Ölçüyü ve tartıyı eksik yapmayın. Zira ben sizi hayır (refah ve bolluk) içinde görüyorum. Ve ben, gerçekten sizin için kuşatıcı bir günün azabından korkuyorum.' Medyenliler, böyle bir hayat içinde gafilane yaşarken Allah Teâlâ onlara Hz. Şuayb'ı gönderdi. Hz. Şuayb, kendilerine güzel nasihatlerde bulundu. Allah'ın emir ve nehiylerini anlattı. Cenab-ı Hakk'a şirk koşmamalarını ve yalnız O'na ibadet etmelerini; alışverişte, ölçü ve tartıda haksızlık yapmamalarını; ahiret gününe iman etmelerini ve yeryüzünde bozgunculuk çıkarmamalarını söyledi. Medyen kavminin Hz. Şuayb'ın yaptığı uyarıları dikkate almaması yüzünden şiddetli bir deprem, şiddetli bir ses ve 'gölge günü' azabı ile yok edildiği, bu cezadan sadece Şuayb'a inananların kurtulduğu bildirilir. Kur'ân-ı Kerîm, Ashâbü'l-karye'ye iki peygamber (mürsel) gönderildiğini, halkın onları dinlememesi üzerine üçüncü bir peygamber daha görevlendirildiğini belirtir. Fakat onlara bölge halkından sadece bir kişi iman ederek kendilerini savunmuş ve halka da inanmalarını tavsiye etmiş, neticede Allah elçilerine karşı koymanın cezası olarak bu karye halkının müthiş bir sesle (sayha) helâk etmiştir. Rivayetlerde, bu elçilerin birtakım mucizeler göstererek anadan doğma körü ve abraşı iyi ettikleri, ölüyü dirilttikleri, bunun üzerine kralın iman edip kavminin iman etmediği ve inkârcıların bir sayha ile mahvedildikleri anlatılır. Yasin suresinin 15'inci ayetinde kendilerine gönderilen elçileri 'Hayır siz de bizim gibi insandan başka bir şey değilsiniz.' diyerek yalanladıkları belirtilir. Kur'ân-ı Kerîm'de, şehrin uzak kesiminden koşup gelerek halka Allah'ın gönderdiği elçilere inanmalarını tavsiye ettiği belirtilen mümin kişinin adı, mesleği ve elçilere inandığı için öldürülmesi sırasında kendisine reva görülen zulüm ve işkencelerle ilgili birçok rivayet vardır. Ashâbü'l-karye kıssasının amacı, Hz. Muhammed'in peygamberliğini ispat etmek, Allah'ın elçilerine karşı gelenlerin âkıbetini gözler önüne sermektir. 'Cumartesi' anlamına gelen Sebt günü, çalışmaları ve özellikle balık avlamaları kendilerine yasaklanmış bir Yahudi kavmi için kullanılan bir Kur'an tabiridir. Kur'an-ı Kerim'de cumartesi gününün Yahudilere ibadetleri için tatil yapmalarının farz kılındığı (Nahl, 124); Yahudilerin, kendilerine bunun farz kılınmasına rağmen bu farza kulak asmayıp sınırı çiğneyerek hadlerini aştıkları (A'râf, 163); bundan dolayı da lanete uğratıldıkları (Nisa, 47) belirtilir. Yahudiler Allah'ın emir ve yasaklarına uymayıp kendi heveslerine tabi olduklarından dünya ve ahirette cezalandırıldılar. Bu da gelecek nesiller için büyük bir ibret kılındı. Bakara suresinin 65-66'ncı ayetleri bu konuda şöyle buyurur: '... Cumartesi günü haddi aşanları bilmişinizdir. Bunun üzerine onlara hor ve hakir maymunlar olun demiştik. Biz bunu orada bulunup görenlere bir ibret, muttakîlere de bir öğüt kıldık.' Bu ifadelerden anlaşıldığı üzere Yahudiler, Allah'ın emir ve yasaklarına uymadıkları ve verdikleri sözde durmadıkları için kötü bir cezaya çarptırılarak maymunlar hâline getirildiler. Bunların maymun kılınmaları meselesinde gerçek maymun suretine mi sokuldular, yoksa maymun kılıklılar hâline mi getirildiler şeklinde bir görüş ayrılığı söz konusudur. Ancak müfessirlerin büyük bir çoğunluğu bu Yahudiler 'in dış görünüşleri itibariyle maymuna dönüştürüldüklerini ifade ederken, bazıları da bunların temsilen maymun kılıklı insanlar diye ifade edildiği kanaatindedirler. Ashâbu'l Uhdûd, İslam'dan önceki bir devirde, müminleri dinlerinden döndürmek için ateş dolu hendeklerde yakarak işkence eden kimseler hakkında Kur'an-ı Kerîm'de kullanılan tabirdir. Uhdûd 'uzun ve derin hendek' demektir. Kendilerinden 'Ashâbü'l-Uhdûd' diye söz edilen kimselerle onların işkence ettiği müminler ve bu olayın geçtiği zaman ve bölge hakkında Kur'an-ı Kerîm'de bilgi yoktur. Burûc suresinde (4-10), çıra ile tutuşturdukları ateş dolu hendeklere Allah'a inandıkları için müminleri atan ve hendeğin etrafında oturup onları seyreden kimselerden 'kahrolsunlar' diye kısaca bahsedilir. Buruc suresinin 4 ila 7'nci ayetleri bu konuda şöyle buyurur: 'Hazırladıkları hendekleri tutuşturulmuş ateşle doldurarak, onun çevresinde oturup, iman edenlere, dinlerinden dönmeleri için yapılan işkenceyi seyredenlerin canı çıksın.' Suheyb bin Sinân tarafından rivayet edilen bir hadiste, bu müminleri iman etmeye sevk eden olay zikredildikten sonra hendeğe atılışları anlatılır. Kur'an-ı Kerîm'de bu kıssa, müminlere eziyet eden müşriklerin ibret almaları ve müminlerin de sıkıntı ve zorluklar karşısında sabır ve tahammül göstermeleri için zikredilmiştir. Bu kavim ile ilgili birçok rivayet vardır. Bir rivayete göre İran hükümdarı, nikâhları haram olan yakın akraba ile (özellikle kız kardeşlerle) evlenmenin helâl sayılmasını istediği zaman buna karşı çıkan âlimleri bir hendek kazdırıp içine attırmıştır. Diğer bir rivayete göre Bâbil Kralı Buhtunnasr, bir altın heykel yaptırarak halkı ona tapmaya zorlamış; bunu kabul etmeyen Dânyâl peygamber ile arkadaşlarını alevli fırına doldurmuştur. Bu konudaki rivayetlerin en kuvvetlisi, Necran Hristiyanlarına, Yahudiliğe geçmeleri için Yahudi hükümdar Zûnüvâs tarafından yapılan işkence olayı ile ilgili olanıdır. Eski Yemen krallarının unvanı olan Tübba, aynı zamanda Kur'an'da helâk edildiği bildirilen bir kavmin adı. Kur'an-ı Kerim'de, Tübba adı Duhân, 37 ve Kâf, 14 ayetlerinde olmak üzere iki yerde geçiyor. Tübba'nın, bir kişi mi yoksa krallar soyu mu olduğu konusu tartışmalıdır. Ebû Hureyre, Resulullah'ın, 'Tübba'nın peygamber olup olmadığını bilmiyorum' buyurduğunu rivayet etmiştir. Hz. Aişe ise onun hakkında şöyle demiştir: 'Tübba'a sövmeyin, çünkü o salih bir kimse idi. Allah Teâla, kavmini tenkit ettiği halde, onu tenkit etmemiştir.' İbn Abbas ise onun peygamber olduğunu söylemiştir. Bir görüşe göre de Tübba', önceleri ateşe tapan bir kimse iken Müslüman olmuş ve halkını da Müslüman olmaya davet etmişti. Halkı ise peygamberlerini yalanlayıp, Allah'a karşı büyük suçlar işlediklerinden dolayı helak edilmiştir. Tübba' kavminin belki de en önemli özelliği, helak olan toplumlar içerisinde Mekke müşriklerine en yakın toplum olmalarıdır. Kâf suresinin 14'üncü ayetinde konu ile ilgili şöyle buyurulur: 'Eykeliler ve Tübba' kavmi de yalanlamışlar, hepsi peygamberleri yalancılıkla suçlamıştı; sonunda onları uyardığım şey başlarına geldi.' Fil Vakası, tarihte emsaline az rastlanır derecede ibretlik bir olaydır. Hristiyanlığı yaymak ve kendi yaptırdığı mabedin ziyaretlerini arttırmak isteyen Ebrehe, Kâbe'yi yıkmak amacıyla filin önderlik ettiği ordusu ile Mekke üzerine yürümüştü. Allah tarafından gönderilen ebabil kuşları, taşıdığı taşlarla tüm orduyu delik deşik ederek helâke sürüklemişti. Kaynaklarda Fil Vakası olarak geçen bu olay, bir süre tarihin başlangıcı kabul edilmişti. Fil Olayında gerçekleşen söz konusu durum Fil suresinde şu ayetlerle bildirilmişti: 'Rabbinin, fil sahiplerine ne yaptığını görmedin mi? Onların tuzaklarını boşa çıkarmadı mı? Üzerlerine sürü sürü kuşlar gönderdi. Onlara çamurdan sertleşmiş taşlar atan (kuşlar), nihayet onları, kurt yeniği ekin yaprağı gibi yaptı.' Surede, ebabil kuşlarının yağdırdığı bu cisimlerin tesiriyle saldırganların helâk edildiği bildirilmekle beraber bu taşların ve onları atan kuşların özellikleri hakkında bilgi verilmemiştir. Peygamber Nuh aleyhisselam, çok şükredici bir kuldu. Allah Teâlâ onun bu özelliğini, İsra suresinin 3'üncü ayetinde tüm insanlığa örnek göstermişti: 'Şunu bilin ki Nûh çok şükreden bir kul idi.' Ancak Nuh kavmi, küfür içindeydi. Peygamberlerini, haşri ve neşri inkâr ediyorlardı. Putlara tapıyor ve şirki teşvik ediyorlardı. Hz. Nuh, kavmini putperestlikten uzaklaştırıp tevhid inancına döndürmek için gönderilmişti. Kavmi, Hz. Nuh'u küçümsüyor, asi olup ona eziyet ediyorlardı. Kibirliydiler; fakirlere 'reziller' diye hitap ediyorlardı. Hikmet sahiplerini de küçük görüyorlardı. Kibirleri yüzünden fakirlerle oturmayı istememek de, helâk olan kavimlerin kötü hasletlerinin başlıcalarındandır. Kadınlarında edep, iffet ve hayâ yoktu. Dünya lezzetlerine çok düşkündüler. Şükretmiyorlardı. Hâlbuki Cenabı Hak, verdiği nimetlere şükredilmesini ve nankörlük edilmemesini emrediyordu. Ankebut Suresi'nin 14-15'inci ayetlerinde Hz. Nûh'a inanmayan kavminin tufanla cezalandırıldığına dair şu bilgi yer alır: 'Andolsun ki biz Nuh'u kendi kavmine gönderdik de o 950 yıl onların arasında kaldı. Sonunda onlar zulümlerini sürdürürken tufan kendilerini yakalayıverdi. Fakat biz onu ve gemidekileri kurtardık ve bunu âlemlere bir ibret yaptık.' Hz. İbrahim döneminde, dünya saltanatı ile kibir ve gurura sürüklenen Kral Nemrud ve kavmi de helak edilen kavimlerden biriydi. Hz. İbrahim ile Nemrud arasındaki mücadeleler, hem İslam kaynaklarında hem de Yahudi kaynaklarında yer alır. İslami kaynaklarda Nemrud'dan hep bazı kötü ilkleri gerçekleştiren kişi olarak söz edilir. Buna göre o ilk defa kötülüğe teşvik eden, başına ilk defa taç giyen, ilkin yıldızların durumunu ortaya koyan, ilk defa ateşe tapan ve insanları kendisine tapınmaya davet eden kişidir. Allah, İbrahim aleyhisselamın ve O'na iman edenlerin rahat ibadet etmeleri, Nemrûd ve Keldânî kabilesinin üzerine gönderilecek olan ilahi azaptan da muhafaza olunmaları için hicret etmelerini emretti. Hz. İbrahim ve kendisine tâbî olan müminler, kavimlerinden ayrılarak hicret ettiler. Hz. İbrahim, Babil'e hicret ettikten sonra, gurur ve kibre kapılarak iman etmeyen Keldani kavmi üzerine toz hâlinde sivrisinek sürüleri indi. Bu sivrisinekler, putperestlerin kanlarını emdiler. Kavim, kurumuş insanlar haline gelerek helak oldul Bir sinek de Nemrûd'un burnundan girerek beynine geçti. Nemrûd, ağrısından dolayı durmadan başına tokmak vurdurdu. Nihâyet, hızla gelen bir tokmakla başı parçalandı. Enbiya Suresi'nin 70'inci ayetinde bu olayla ilgili şöyle buyrulur: 'O'na (İbrâhîm'e) bir tuzak kurmak istemişlerdi; fakat biz onları, daha çok hüsrana uğrayanlar hâline getirdik.' Kur'an-ı Kerim'in pek çok ayetinde Ad kavminden bahsedilir. Ad kavmi, 23 kabileden meydana gelen bir Arap kavmidir. Kavme ismi verilmiş bulunan Ad, Hazret-i Nuh'un torunlarındandır. Tahminen Hz. Nuh'tan 800 sene sonra yaşamıştır. Ad kavmi, Nuh Tufanı'ndan sonra putperestliğe dönen ilk kavimdir. Bu kavim, zamanla dünya nimetlerine gark olmaları sebebiyle Allah'tan gafil kaldılar, fitne ve fesat ile dinlerinden uzaklaştılar. Nuh Tufanı'nın dehşet ve hikmetini düşünmeyip iyice dünyaya dalan Ad kavmi, gelen nimetlerin çokluğuna bakarak aldanmış, kibre kapılıp böbürlenmişlerdi. Kendilerine pek çok put edinmiş ve onlara tapmaya başlamışlardı. Zalim ve gaddar olan Ad Kavmi, güçsüzleri, kimsesizleri eziyor; zavallı kimseleri, yüksek binaların üstüne çıkartıp, oradan aşağıya atıyorlardı. Sonra onun parçalanmış cesedini seyrederek bundan zevk alıyorlardı. Kalpleri bu kadar katılaşan Ad Kavmi, Nuh Tufanı'ndan sonra ilk helâk edilen kavim olmuştu. Peygamber olarak tebliğ edilen Hz. Hûd'un onları uyarması, Allah'ın kendilerine verdiği nimetleri hatırlatarak O'na inanmalarını istemesine karşı onlar, 'İster öğüt ver ister verme, bizce birdir, fark etmez' (eş-Şuarâ 26/136) diyerek kendilerine yapılan ikazları dinlememişlerdi. İsyan ve inkârlarının cezası olarak Allah, önce yağmurlarını keserek kuraklık sebebiyle ünlü İrem bağlarını kurutmuş, daha sonra kasıp kavuran bir rüzgârla onları cezalandırmıştı. Sekiz gün süren bu rüzgâr, Kur'an'ın tasvirine göre Ad kavmini hurma kütükleri gibi bulundukları yerden söküp atmıştı. Hz. Hûd ve ona inanan müminler ise bu felâketten kurtulmuşlardı. Semud kavmi, Hz. Salih'in tebliğ faaliyetinde bulunduğu bir kavimdir. Kur'an-ı Kerim'in çeşitli surelerinde, iman etmedikleri ve sayısız azgınlıklarla haddi aştıkları için helak edilen bu kavimden ibretle bahsedilir. Semud kavmi, vaktiyle Ad kavminin sâhip olduğu nimetlere sâhip oldular. Ancak onlar da Ad kavmi gibi gaflet ve dalâlete düştüler. Ad kavminin helakini, azgınlıkları dolayısıyla gelen ilahi azaptan başka bir sebebe bağlayarak gaflet mahmurluğu içinde Ad kavminin sağlam binalar yapmadıkları için helak olduklarını söylediler. Evlerinin kumlar üzerinde yapıldığını kendilerinin ise evlerini kayalar üzerine yaptıkları için gelen fırtınalardan herhangi bir zarar görmeyeceklerini savundular. Kendilerine köşkler, saraylar inşa ettiler. Taşları oydular, onlara yeni şekiller verdiler. Köşklerini ve saraylarını muhtelif şekillerle tezyin ettiler. Tevhid inancını unutup Allah'a ortak koştular ve yapmış oldukları putlardan kendilerine tanrılar edindiler. Semud kavmi, aralarında istişare edip kavmi reisi Cenda'dan kendileri için hiçbir kavimde olmayan bir put yapmasını rica ettiler. Dağa çıkıp büyük bir kayayı yonttular. Bu kayaya göz, sığır göğsü ve at ayağı gibi şekiller verip onu altın, gümüş ve çeşitli mücevherlerle donattılar. Sonra da karşısına geçerek secde ettiler. Bu sırada Hz. Salih, kavmin içindeydi. Ticaretle meşgul olur, el emeği ile geçinirdi. Kavmi, kendisini dürüstlüğü, iyiliği ve kabiliyeti sebebiyle çok severdi. Gelecekte O'nu kendilerine hükümdar yapmak niyetindeydiler. Hz. Salih peygamberlikle müjdelenince Semud kavmi, tek bir Allah'a kulluk etmelerini ve aşırılıkta bulunmamalarını isteyen peygamberlerini yalanlamaları, büyüklük taslamaları, bir mucize ve imtihan olmak üzere kayadan çıkarılan ve kendilerinin sorumluluğuna verilen dişi deveyi bütün uyarılara rağmen öldürmeleri, peygamberlerini de öldürmeye kastetmeleri yüzünden helâk edildi. Kur'an'da, Sâlih peygamber ve ona tâbi olan küçük bir grup hariç, onların şiddetli sarsıntı, korkunç bir ses, gök gürlemesi ve yıldırımla cezalandırıldıkları ve üç günün sonunda helâk oldukları belirtilir. A'raf suresinin 73-74'üncü ayetlerine göre Hz. Salih kavmine şöyle buyurmuştur: '... Ey kavmim; Allah'a ibadet edin. Sizin için O'ndan başka ilah yoktur. Size Rabbinizden apaçık bir mucize gelmiştir. İşte, Allah'ın şu dişi devesi size bir mucizedir. Bırakın onu Allah'ın arzında otlasın. Ona bir kötülük yapmayın. Sonra can yakıcı bir azaba uğrarsınız. Hatırlayın; Allah sizi Ad kavminden sonra halifeler yaptı. Ve sizi yeryüzüne yerleştirdi. Orada, ovalarda köşkler yapıyor, dağları yontup evler yapıyorsunuz. Allah'ın nimetlerini hatırlayın. Yeryüzünde bozguncular olarak fesad çıkarmayın.' Kur'ân-ı Kerîm'de 27 yerde ismen zikredilen Lut'un İbrahim'in tebliğini kabul ettiği, onunla birlikte bereketli ülkeye ulaştırıldığı, peygamberlerden olduğu bildirilir. Hz. Lut, kavmine Allah'a karşı gelmekten sakınmalarını, kendisine itaat etmelerini, kadınlar yerine erkeklerle beraber olmalarının büyük ahlâksızlık ve günah olduğunu bildirmiş, bundan vazgeçmelerini istemiştir. Kavmi ise işlerine karışmaya devam ettiği takdirde sürgün edileceğini söylediği gibi, 'Eğer doğru söylüyorsan bizi tehdit ettiğin azabı getir' diye kendisine meydan okumuştur. Bunun üzerine Hz. Lut onların yaptıklarının vebalinden kendini kurtarması için Allah'a dua etmiştir. Lut kavmini helak eden kötülüklerin başında putlara tapmak ve livâta yapmak (erkeğin erkeğe yaklaşması) gelir. Lut kavminin azgınları, bir kimseyi öldürmek istedikleri zaman, ona livâta yapılmasını emreder, bu şekilde eziyet ettikten sonra öldürürlerdi. Lut kavmi, kötü işlerinde o kadar aşırı gitmişlerdi ki, iffetli yaşayıp kendilerine nasihatte bulunanları istemezlerdi. Hz. Lut'u kovmakla tehdit etmelerinin sebebi de kendilerine doğru yolu göstermesi idi. Yol kesmek, söz taşımak ve cimrilik de Lut kavminin helak olma nedenlerindendi. Hz. Lut'un duasını kabul eden Allah ahlâksız kavmi helâk etmek üzere Cebrail, Mikail ve İsrafil oldukları nakledilen üç meleği görevlendirdi. Daha sonra melekler Allah'ın elçileri olduklarını, kavminin kendisine ve ailesine zarar veremeyeceğini, geceleyin şehri terk etmesini, sabaha yakın azabın geleceğini, karısı dâhil kavminin helâk edileceğini bildirdiler. Lut ve ailesi şehirden çıktı, sabaha karşı da şehrin altı üstüne getirildi, üzerlerine balçıktan pişirilmiş, kat kat taşlar yağdırıldı ve Lut'un kavmi karısıyla birlikte helâk edildi. Neml suresinin 56'ncı ayetinde şöyle buyrulur: 'Hz. Lût zayıf bir ümitle de olsa tebliğ görevini sonuna kadar sürdürdü ve onları bu çirkin davranıştan vazgeçirmeye çalıştı, misafirlerine tacizde bulunup da kendisini rezil etmemelerini rica etti ve bu hususta Allah'tan korkmalarım öğütledi; sözden anlayıp bu taşkınlıkları önleyecek birini aradı. Fakat içlerinde böyle biri yoktu. Hepsi birbirinden edepsiz, şehvetlerinin kölesi olmuş kimselerdi. Bu sebeple peygamberin nasihatlerini reddettiler. Lût, burada yalnız ve garipti, peygamber olarak görevlendirildiği için aralarında bulunuyordu; ailesi dışında dayanacak bir desteği yoktu, onları da sürgün edip çıkarmak istiyorlardı.'

Kur’an-ı Kerim’de adı geçen helak edilen kavimler

ŞUAYB KAVMİ