Hayrettin Paşa

Barbaros Hayrettin Paşa; iri yapılı, kumral tenli, saçı ve sakalı, kaşları ve kirpikleri çok gür bir kimsedir.

Ömrü denizlerde geçtiğinden Rumca, Arapça, İspanyolca, İtalyanca ve Fransızca gibi Akdeniz dillerini iyi bilir.

Barbaros Hayreddin Paşa’nın Gazavât-ı Hayreddin Paşa adını taşıyan hâtıratı, biri mensur diğeri manzum olmak üzere iki şekilde kaleme alınır. Mensur olan Fransızca'ya, İtalyanca'ya ve kısmen Arapça'ya çevrilir ve sadeleştirilerek yayımlanır. Manzum hâtırat ise, "Gazavât-ı Hayreddin Paşa" adıyla Necip Asım tarafından tanıtılır.

Hayatı savaşlar ile geçen Barbaros’un muharebeye ilk atılımı Rodos şövalyelerine esir ağabeyi Oruç Reis’i kurtarması olur. Daha sonra iki kardeş Şehzade Korkut’un himayesine girer.

O dönem İspanyolların Batı Akdeniz’deki Müslümanlara yaptıkları zulüm artınca Barbaros Hayrettin Paşa ve ağabeyi Oruç Reis Batı Akdeniz ve Afrika sahillerinde varlıklarını göstermeye ve bir nevi Müslüman halkın yalnız olmadıkları göstermeye çalışırlar. İki gemilik küçük filolara sahip olan iki kardeş, güvenilir bir liman aramaya başlar. Tunus Sultanı bu iki kardeşe güzel bir teklifte bulunur ve onlara Tunus sahillerini açar.

Gemilerinin sayısı arttığında ise Cerbe Adası’na neredeyse İtalya’ya kadar gelirler. Fakat tüm bu olaylardan sonra İspanyol işgalinde olan Bicâye Limanı'nı alamayan Barbaros kardeşler, 1513 yılında bir yarımada üzerinde bulunan Cicelli'yi ele geçirirler. Kendi başlarına bir şehir yönetimi kurmuş bulunan Cicelli halkı Oruç'u sultan ilan eder. Böylece Barbarosların Kuzey Afrika'da kuracakları devletin temelleri atılmış olur.

Cezayir ve onun batısındaki Şerşel'in ele geçirilmesinden sonra Oruç Reis Şerşel ve Cezayir sultanı ilan edilir. Bunu 1517'de Tenes ve Tlemsen şehirlerinin zaptı takip eder. Ancak yerlilerle anlaşan İspanyolların 1518'de Tlemsen'i geri aldıkları savaşta Oruç Reis şehit olur.

Ağabeyi öldükten sonra yalnız kalan Hızır yani Hayrettin, Osmanlı desteğini güçlendirmek için adamlarından Hacı Hüseyin'i, Cezayir halkının Ekim 1519 tarihli arîzası ve kırk esirle birlikte Osmanlı padişahına gönderir. Afrika'da olup bitenleri öğrenen Yavuz Sultan Selim, "Hızır Reis nasrüddîndir, hayrüddîndir" diye memnuniyetini ifade ederek onun Cezayir hakimi olarak tanındığını belirten bir hatt-ı şerif gönderir.

Hızır’a Anadolu'da gönüllü asker toplama imtiyazı tanınarak yeniçerilerle topçulardan oluşan 2 bin kişilik bir yardımcı birlik gönderilmesi kararlaştırır. Böylece hutbenin padişah adına okunduğu Cezayir Osmanlı topraklarına katılmış olduğu gibi Hızır da artık Hayreddin Paşa diye anılır.

Hızır Reis'in faaliyetleri ve Türklerin Kuzey Afrika'da yerleşmeleri İspanyolları tekrar harekete geçirir. Sicilya kral naibi Hugo del Moncada kumandasındaki seksen gemiden oluşan bir filonun 1519 Ağustosunda Harras bölgesine yaptığı çıkartma Hızır Reis tarafından püskürtülür. Hatıralarında belirttiğine göre bu savaş sırasında Avrupalılar Hızır'a ağabeyi gibi "Barbarossa" lakabını vermişlerdir.

Akdeniz'deki Türk denizcileriyle Cezayir civardaki adalar halkı onun hizmetine girer. Barbaros, otuz beş gemilik filosu ile İtalya'dan sonra İspanya sahillerine açılır. O civarda bulunan ve çeşitli zulümlere maruz kalan Gırnata Müslümanlarına destek verir. Buradaki Müslümanları Türk gemileriyle Afrika sahillerine taşır. Cezayir'e getirdiği kişiler 70 bini bulur. Ele geçirilen ganimetler sayesinde Cezayir şehri zenginleşir ve "Türklerin Hindistan'ı" şeklinde ünlenir.

1530 yılında Barbaros, İspanyolların elindeki Adakale'yi de alır. İspanyollar ile devamlı bir münakaşa içindedir. O sırada İspanyollar, Osmanlılara ait Koron ve Patras'ı ele geçirir. Bunun üzerine Kanuni Sultan Süleyman, donanma kumandanlığına getirmek için Barbaros'u İstanbul'a çağırır.

11 Cemaziyelahir günü Kanuni Sultan Süleyman tarafından kabul edilir. Ardından Kanuni'nin isteğiyle, Irakeyn Seferi'nde bulunan Vezîriâzam İbrâhim Paşa'nın yanına Halep'e gider. Barbaros Hayrettin o dönem kaptan-ı derya olan Kemankeş Ahmed Paşa'nın yerine kaptan-ı deryalığa tayin edilir. Böylece o zamana kadar Gelibolu sancak beyliği payesiyle verilen kaptan-ı deryalık beylerbeylik derecesine yükseltilmiş olur.

Barbaros, görevine getirildikten sonra Akdeniz’de Osmanlı’nın üstünlük kurmasında büyük katkı sağlar. Akdeniz ile sınırlı kalmayan Barbaros, 1538 baharında Ege denizine açılarak Eğriboz'un güneyindeki Paros, Antiparos, Skyros, Egina (Ekin), Naksos (Nakşe), Andros, Scarpanthos (Kerpe) ve Kasos (Kaşot) adaları ile Girit açıklarındaki adacıklardan toplam yirmi sekiz ada ve iki kaleyi Osmanlı idaresine katmış olur. Böylece Sakız, Kıbrıs ve Girit'in dışında Venedik'in Doğu Akdeniz ve Ege'deki hâkimiyetine son verilerek deniz yollarının emniyeti sağlanmış olur.

Denizde üstünlük savaşları hız kesmeden devam eder. Bu esnada Venedik ve Portekiz arasında Osmanlılara yönelik yeni bir ittifak yapılır. 208 veya 246 gemiden oluşan Andrea Doria kumandasındaki müttefik donanması Korfu'da toplanır. Buna karşılık 122 gemiden meydana gelen Osmanlı filosu ise Barbaros'un idaresinde Arta körfezine girer. İki devletin savaş gemisi, Preveze açıklarında karşı karşıya gelir. Usta denizci Barbaros’un dehası ile bu savaş kazanılır. Böylece Orta Akdeniz’deki üstünlük Preveze Savaşı ile elde edilmiş olur.

Adını denizcilik tarihine yazdıran Barbaros Hayrettin'in denizlerdeki zaferleri ise sırasıyla şöyle:

- 1519 İspanya donanmasını bozguna uğrattı.

- 1520-1525 yılları arasında Akdeniz'in Avrupa kıyılarını vurarak, büyük ganimetler elde etti.

- 1530'da Cezayir'i yeniden ele geçirdi.

- 1534'te Akdeniz'e açıldı ve İtalya kıyılarına seferler düzenledi.

- 1534'te Tunus'u ele geçirdi.

- 1536'da daha güçlü bir donanma ile İtalya kıyılarına saldırdı.

- 1536-37'de Ege Denizi'ndeki bütün Venedik adalarını fethetti.

- 1538'de Preveze Deniz Savaşı'nda Haçlı Donanması'nı yendi.

- 1543'te Fransız Donanması ile birleşerek, Kutsal Roma Germen ittifakını yenerek Nice'i aldı.

Barbaros’un son seferi Nice seferi son büyük seferi olur. Bundan sonra daha çok tersane işleriyle meşgul olan Barbaros, 6 Cemâziyelevvel 953'te yani 4 Temmuz 1546'da kısa bir hastalıktan sonra vefat eder. Sağlığı yerindeyken yaptırdığı Beşiktaş'taki medresenin yanındaki türbeye defnedilir.